شرکت‌هایی مانند بریجستون، میشلن، تایتان و … لاستیک‌های غول آسا در سایز ۵۹/۸۰R63s با قابلیت تحمل وزن تا ۱۰۰ تن تولید می‌کنند که در اصطلاح به آنها لاستیک‌های OTR می‌گویند و ارتفاعی معادل ۴ متر و وزنی در حدود ۵.۵ تن دارند. این تیپ لاستیک‌ها با فشار هوایی معادل ۱۱۰ psi پر می‌شوند تا بعنوان مثال ۶ عدد از آنها بتوانند دامپتراک عظیم ۷۹۷ کاترپیلار (که در شماره ۴ ماهنامه ماشین سنگین مفصلاً به معرفی آن پرداختیم) را به همراه بار ۳۸۰ تنی‌اش به دوش بکشند.
لاستیک از نظر هزینه، دومین یا حداقل سومین رده را در میان عناوین هزینه‌های کاربری ماشین‌آلات لاستیکی در سایت‌های عمرانی و معدنی را به خود اختصاص می‌دهد. رده اول و گاهاً دوم عبارتند از سوخت و نیروی انسانی (بر اساس آمار های بین المللی). از این رو مدیران ماشین‌آلات و پروژه‌های معدنی عموماً به دنبال راه‌هایی برای کاهش این هزینه‌ها بوده‌اند. این افراد لاستیک را به عنوان یکی از ماشین‌آلات خود می‌بینند، و نه یک بخش از تعدادی از ماشین‌آلات، این امر خود نشان دهنده اهمیت این اجزاء گران قیمت می‌باشد. مدیران ماشین‌آلات می‌دانند که کارایی و قابلیت استفاده از لاستیک‌ها محدودیت‌هایی دارد که تلاش‌ها برای افزایش بهره‌وری این اجزاء بایست در داخل این مرزها تعریف شود.
بر اساس چنین دیدگاهی، اهمیت تایر برای یک ماشین بزرگ معدنی بر اساس یک نگاه بلند مدت، به اهمیت یک موتور، گیربکس و یا سیستم ترمز طعنه می‌زند. از طرف دیگر، آشنایی با بهترین نسخه‌های نگهداری از چنین قطعات گران قیمتی می‌تواند به کاهش مدت زمان خواب ماشین‌آلات کمک نماید. یک لاستیک صاف ممکن است با ترکیدن نابهنگام، به از دست رفتن یک نصف روزکاری و حتی بیشتر منجر شده و از این طریق یک زنجیره عملیات ناقص مانده و هزینه‌هایی را به راندمان کاربری سایت یا معدن تحمیل کند.
یکی از شاخص‌های مورد استفاده برای لاستیک‌های OTR در سایت‌های معدنی، عبارتند از کیلومتر- تن بر ساعت یا همان TKPH این معیار بر اساس یک سری محاسبات مهندسی بدست می‌آید و از آن برای اطمینان از گرم نشدن تایرها استفاده میشود. اما مدیران و مسئولین ماشین‌آلات می‌توانند از همین اصول مهندسی برای پیشگیری از خواب دستگاه و به حداکثر ساندن بهره‌وری این اجزا استفاده کنند. برای اندازه گیری این معیار از فرمول:
با یک نگاه اجمالی می‌توان دریافت که هرچه بار سنگین‌تر باشد، برای ثابت نگه داشتن این شاخص بایست در سرعت پایین‌تر اقدام به کاربری دستگاه نمود. متقابلاً اگر لازم است که سرعت حرکت دستگاه افزایش یابد باید میزان بار را کمتر نمود. شاخص TKPH برای لاستیک به صورت یک گراف و برای سایت به عنوان یک عدد مورد نظر قابل تعریف است. TKPH سایت به مواردی همچون اندازه، طراحی و نوع مواد لاستیک بستگی دارد. گراف حاصله برای تایر نشان دهنده محدودیت‌های آن از نظر سرعت و بار می‌باشد. برای یک سایت کارگاهی، عدد TKPH نشان می‌دهد که ماشین‌آلات حمل بار تا کجا می‌توانند طی مسیر کنند. برای جلوگیری از داغ شدن و آسیب دیدن تایرها، عدد TKPH سایت باید پایین‌تر از گراف TKPH لاستیک قرار گیرد.
میزان ناهمواری‌های موجود در سایت معدنی نیز می‌تواند بر حرارت ایجاد شده در لاستیک‌ها در حین کار تاثیرگذار باشد. بالا رفتن یا پایین آمدن دامپتراک‌ها از شیب‌های مختلف به تغییر شکل لاستیک و گرم شدن آن منجر میشود. سرعت حرکت نیز مشخص می‌کند که این تغییر شکل با چه زمان بندی و الگویی تکرار میشود. در چنین شرایطی احتمال آسیب دیدن تایر به شدت افزایش پیدا می‌کند. همچنین توجه داشته باشید که با تغییر میزان شیب، طول، شعاع و تعداد پستی بلندی‌های موجود در سایت، باید TKPH آن را مجدد محاسبه نمود.
برای انجام این محاسبات می‌توان از استاندارد SAE J1098 استفاده نمود. توجه به این نکته مهم است که تنها TKPH نیست که محدودیت‌های استفاده از تایر را مشخص می‌کند. شاخص‌های دیگری نیز مانند میزان مسافت طی شده در ساعت باید مورد محاسبه قرار گیرند تا محدودیت‌های واقع بینانه برای لاستیک‌ها و شاخص‌های صحیح برای انتخاب آنها در دسترس قرار گیرد.
شاخص TKPH بیشتر بر نگهداری از لاستیک‌های OTR دامپتراک‌های مشغول در معادن متمرکز است، قانون عمومی‌تری نیز وجود دارد که می‌توان از آن برای جلوگیری از داغ شدن بیش از حد لاستیک‌ها در هر گونه دستگاه چرخ لاستیکی استفاده نمود. این قانون که توسط شرکت کاترپیلار به تمامی مشتریان ماشین‌آلات چرخ لاستیکی‌اش توصیه میشود قانون ۲۰-۱۰-۱۰ نام دارد. نامگذاری این قانون به این معنی است که حداکثر در ۱۰ درصد مواقع می‌توان دستگاه را با بیش از ۱۰ درصد بار نامی به کار گرفت، هیچ گاه نیز نباید دستگاه با بیش از ۲۰ درصد بار نامی به کار گرفته شود.
مطمئنا تنها عوامل ایجاد گرما در تایرها، سرعت، بار و مسافت طی شده نیستند. از جمله عوامل دیگری که به بروز پدیده داغ شدن در لاستیک‌های OTR منجر میشود می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
آسیب دیدگی لاستیک‌های OTR در مراحل مختلفی پیش روی می‌کند. داغ شدگی در اولین مراحل به سایش سریع تر مواد تشکیل دهنده سطح لاستیک منجر میشود. ادامه شرایط دمایی نامناسب به آسیب دیدگی و جداشدگی اجزاء از یکدیگر کمک می‌کند. مواد لاستیکی در دمای بالا حالت نرم و اسفنجی پیدا می‌کنند و آسیب پذیرتر می‌شوند. سیم‌های فولادی نیز در چنین شرایطی از دل لاستیک بیرون زده و با ادامه این روند لاستیک حالت خمیری و سپس مایع پیدا می‌کند.
گرما همچنین می‌تواند به تسمه و بید اطراف تایر آسیب بزند، اگرچه این آسیب دیدگی در مراحل ابتدایی به راحتی قابل شناسایی نیست، ولی با گسترش این آسیب ممکن است با یک تسمه جدا شده و روی زمین افتاده مواجه شوید. تسمه در نواحی گوشه ای دچار فرسایش شده و این امر به شکل گیری یک حباب هوا در دیواره جانبی تایر و جداشدگی بید منجر میشود.
هنگامی که با کارشناسان لاستیک دامپتراک مشورت میشود عقیده دارند که بسیاری از ماشین‌آلات مشغول به کار در معادن از عدم تنظیم صحیح فشار باد لاستیک رنج می‌برند. درصدهای عجیبی مانند ۵۰ تا ۹۰ درصد برای این ایراد مطرح میشود. به عنوان مثال کم باد بودن لاستیک علاوه بر داغ شدن (که در بخش های پیشین به تشریح آن پرداختیم) به ایرادات دیگری همچون هدایت پذیری کمتر، از دست رفتن مقداری از نیروی کشش و سایش بیش از حد قسمت‌های میانی سطح بیرونی لاستیک منجر میشود. از دست رفتن فشار باد لاستیک خود می‌تواند علل مختلفی همچون مقداری نشتی از والف در اثر تغییرات دمایی یا تغییر فصل داشته باشد. از قسمت بید نیز مقداری نشتی می‌تواند اتفاق بیفتد. به همین دلایل است که کارشناسان همواره توصیه می‌کنند که حداقل هر هفته یک بار میزان باد لاستیک این ماشین‌آلات چک شود.
بسیاری از نمایندگی‌های رسمی حاضر در محدوده بکارگیری لاستیک‌ها، می‌توانند شرکای خوبی برای مشورت های فنی، برگزاری دوره‌های آموزشی و انجام برخی امور تخصصی نگهداری لاستیک باشند. بسیاری از پیمانکاران در سایت‌ها پیشرفت‌کار، بهره‌وری و میزان تولید را به عنوان اصلی ترین اولویت‌های کاری خود می‌شناسند و به همین دلیل به هیچ عنوان نمی‌خواهند که ماشین‌آلات حتی برای لحظاتی از سرویس خارج باشند. این امر در حالی است که لاستیک‌هایی که مورد برنامه نگهداری صحیح قرار می‌گیرند نسبت به لاستیک‌هایی که از این برنامه‌ها محروم هستند عمر کاری بیشتری خواهند داشت (حتی بدون در نظر گرفتن برند).
توجه به این نکته ضروری است که علی رغم اینکه مخارج و هزینه‌های صرف شده برای لاستیک بخش عمده‌ای از هزینه کاربری ماشین‌آلات را تشکیل می‌دهند شرکت‌ها عموماً نسبت به این مهم بی‌توجهی می‌کنند. در چنین شرایطی استفاده از ظرفیت‌های نمایندگان رسمی لاستیک که دانش و منابع کافی برای نگهداری بهتر از لاستیک را دارند، راه حلی است که با در نظر گرفتن جوانب ماجرا، می‌تواند به افزایش عمر مفید این قطعات و در نتیجه کاهش هزینه‌ها و افزایش راندمان کاری در سایت منجر گردد.
نمایندگان رسمی تایر همچنین در برخی موارد نرم‌افزارهایی را ارائه می‌کنند که به مصرف کنندگان اجازه می‌دهند وضعیت تایرها را به صورت لحظه‌ای رصد کرده و برنامه‌های پیش‌گیرانه و پیش‌بینانه خود را با اثربخشی بالا به اجرا در بیاورند. این نرم‌افزارها تمامی اطلاعات لازم از جمله اطلاعات مربوط به فشار باد تایر را در دفعات متعدد بازدید و ثبت می‌کنند. این نرم‌افزارها همچنین بر اساس اطلاعاتی که در آنها ثبت میشود می‌توانند گزارش‌های دقیقی از میزان فرسایش لاستیک‌ها و حتی انواع مناسب جایگزین لاستیک‌ها برای رسیدن به کارایی بالاتر ارائه کنند.
هیچ نظری وجود ندارد